Ένα Queer Translation Slam από την ομάδα του «Language Project»

«Ο μεταφραστής είναι ο αφανής ήρωας της καθημερινότητας μας» διευκρινίζει η Βιολέττα, που είναι και η ίδια μεταφράστρια. Η ιδέα πήρε σάρκα και οστά χάρη στο πρόγραμμα Start του Ιδρύματος Bosch, το οποίο υλοποιούνταν τότε σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Γκαίτε Θεσσαλονίκης και την Ομοσπονδιακή Ενωση Κοινωνικοπολιτιστικών Κέντρων, πριν από δυόμιση περίπου χρόνια. Η ομάδα του «Language Project», που αποτελείται από μεταφραστές, διερμηνείς και εκπαιδευτικούς, βάλθηκε έκτοτε να φέρει μεταφραστές και αναγνώστες ένα βήμα πιο κοντά. «Και ο καλύτερος τρόπος για να αντιληφθεί ο κόσμος τη δουλειά του μεταφραστή είναι να τον παρακολουθεί σε ζωντανό χρόνο» περιγράφει η Βιολέττα τα περιβόητα translations slam, που πλέον γίνονται και στην Ελλάδα. «Έτσι αποκαλούνται οι συναντήσεις δύο μεταφραστών σε μια ανοιχτή αντιπαράθεση λόγου και μετάφρασης» διευκρινίζει η Βιολέττα, «πρόκειται για διαξιφισμούς με όπλο τις λέξεις, για την αναμέτρηση δύο μεταφραστών που καλούνται σε ζωντανό χρόνο ενώπιον κοινού, το οποίο συμμετέχει ενεργά στη διαδικασία, να υπερασπιστούν ή και να αναθεωρήσουν την προσέγγισή τους».

Οι γαλλομαθείς, που επισκέφθηκαν την Έκθεση Βιβλίου της Θεσσαλονίκης το 2016, θυμούνται ακόμα τις κόντρες που γεννήθηκαν στο… «στέκι του μεταφραστή», την ελληνική εκδοχή του transparent translator από την περίφημη Έκθεση Βιβλίου της Φρανκφούρτης. Δυο ομάδες ανθρώπων, που είχαν πλαισιώσει δύο επαγγελματίες μεταφραστές, επιχειρηματολογούσαν έντονα σχετικά με την ορθότερη μετάφραση γαλλικών εκφράσεων από το γαλλικό θεατρικό έργο «Le hibou, le vent et nous» του Fabrice Melquiot, στα Eλληνικά. Και η διαμάχη, όπως καταλαβαίνετε, δεν είχε τέλος, αφού ως γνωστόν η μετάφραση όταν είναι πιστή δεν είναι καλή και τούμπαλιν. «Οι τόνοι ανέβηκαν ιδιαίτερα, όταν κληθήκαν να αποδώσουν τη λέξη «mongole» στα Eλληνικά» ανακαλεί σήμερα η Βιολέττα.

«Τα διλήμματα των μεταφραστών είναι συνεχή, υπάρχουν πολλές θεωρίες για μέχρι ποιο σημείο οφείλουμε να διατηρούμε το ύφος ενός συγγραφέα και πώς είναι ορθότερο να μεταφράζουμε τις αργκό εκφράσεις». Αντίστοιχα translation slams διοργανώσει το Language Project και για άλλες γλώσσες, όπως και μια ευρεία γκάμα δραστηριοτήτων: workshops για υποτιτλισμό και μετάφρασης κόμικ. «Σε πραγματικά νέα μονοπάτια βρέθηκαν όσοι συμμετείχαν σε εργαστήριο συνεργατικής μετάφρασης από τα γερμανικά στα ελληνικά» περιγράφει η Βιολέττα, «ήταν μεν γλωσσομαθείς, αλλά δεν είχαν κάνει ποτέ μαθήματα γερμανικών, ενώ προέρχονταν από διαφορετικά γνωστικά αντικείμενα». Ένωσαν, λοιπόν, τις δυνάμεις τους για να μεταφράσουν ένα εικονογραφημένο κείμενο του Wilhelm Busch. Τα αποτελέσματα ήταν εντυπωσιακά και ενθαρρυντικά για όσους πιστεύουν ότι η μετάφραση μπορεί να αποτελέσει χρήσιμο εργαλείο στη διδασκαλία και την εκμάθηση ξένων γλωσσών. «Διαπιστώσαμε ότι στη γερμανική γλώσσα το ρήμα μπαίνει στη δεύτερη θέση μιας κύριας πρότασης κι ότι τα ουσιαστικά γράφονται πάντα με κεφαλαίο» εξηγεί η Βιολέττα, που εξίσου δεν ξέρει γερμανικά. «Συναντήσαμε τη δοτική που μας θύμισε τα αρχαία ελληνικά, όπως και λέξεις που έφεραν στο μυαλό μας άλλες από τις ήδη γνωστές μας γλώσσες».

Αν όλα τα παραπάνω σας φαίνονται συναρπαστικά, τότε είστε έτοιμοι να παρακολουθήσετε τον επόμενο μεταφραστικό… διαξιφισμό, με θεματικό άξονα αυτή τη φορά την έμφυλη ταυτότητα και το queer. Το Language Project σας προσκαλεί το Σάββατο στο αμφιθέατρο Σάκη Καράγιωργα ΙΙ του Παντείου Πανεπιστημίου στις 12.30 μ.μ. για να παρακολουθήσετε ένα Queer Translation Slam. Τα ξίφη τους θα διασταυρώσουν οι καταξιωμένοι μεταφραστές, Λύο Καλοβυρνάς και Βάσια Τζανακάρη, με συντονίστρια την επίσης έμπειρη μεταφράστρια λογοτεχνίας Κλεοπάτρα Ελαιοτριβιάρη, με αφορμή το δοκίμιο «The Greeks and Greek Love» του James Davidson. Την εκδήλωση θα προλογίσει ο Κώστας Κανάκης, καθηγητής κοινωνιογλωσσολογίας στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου.

Η συζήτηση προβλέπεται να είναι εξαιρετικά ζωηρή, καθώς η μεταφραστική προσέγγιση μη συμβατικών κειμένων με θέμα τη σεξουαλικότητα διχάζει μεταφραστές και ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα. «Πολλοί πρεσβεύουν την άποψη ότι κατά τη μετάφραση δεν πρέπει να αποδίδεται το φύλο, οπότε προτείνουν να μπαίνει ένα @ ως κατάληξη» αναφέρει χαρακτηριστικά η Βιολέττα, «ενώ σε χώρες, όπως η Αγγλία, η Σουηδία και η Ισπανία, έχουν σχηματίσει ουδέτερες αντωνυμίες για τον σκοπό αυτό». Ήδη, η μετάφραση του τίτλου του έργου μπορεί να προϊδεάσει τους αμύητους, καθώς δεν αφορά τον ελληνικό αλλά τον ομοφυλοφιλικό έρωτα.

Για περισσότερες πληροφορίες εδώ: https://thelanguageproject.eu/en/queer-translation-slam-en/
Μια εκδήλωση που θα ακονίσει το μυαλό και σίγουρα δεν πρέπει κανείς να χάσει. Σπεύσατε!